डडेलधुरा, डडेलधुराकाे परशुराम नगरपालिकामा पछिल्लो समय धान रोपाइँको चटारो तीव्र रूपमा देखिन थालेको छ। बर्खे धानको रोपाइँ सिजन सुरु भएसँगै यहाँका किसानहरू बिहानैदेखि खेतबारीमा व्यस्त देखिन्छन्। रोपाइँको यो चटारोले गाउँगाउँमा खेतीपातीको पुरानो चलनलाई मात्र होइन, आपसी सहयोग र सामाजिक समरसताको संस्कृति पनि पुनः उजागर गरेको छ।
विशेषगरी पर्सुराम नगरपालिकाका जोगबुडा, कटाल, परिगाउँ, सादनी, कुरुमुल्य, तुलाभाडी, आलीताल , शीर्ष, तल्लो शीर्षक लगायतका वडाहरूमा रोपाइँ चरम चापमा पुगेको छ। यहाँ बिहान सबेरैदेखि घरका सबै सदस्य बुबाआमा, दाजुभाइ, दिदीबहिनी, बुहारीलगायत – एकै ठाउँमा भेला भएर मिलेर रोपाइँ गर्ने चलन अहिले पनि जोगिएको देखिन्छ। यद्यपि आधुनिक उपकरणको प्रयोगले कृषि क्षेत्रमा सहजता ल्याएको भए पनि यो समुहगत किसानीले पुरानो आत्मीयता र आपसी सम्बन्धको झल्को दिन्छ।
अहिलेका खेतबारीमा देखिने लस्करै उभिएका महिलाहरू, समदुर गीत गाइरहेको झन्झनाउँदो धुन, हलो जोत्नेदेखि रोप्नेसम्मका काममा जुटेका युवादेखि वृद्ध किसानसम्म—यी दृश्यहरूले गाउँको रोपाइँ संस्कृति अझै पनि मरेको छैन भन्ने प्रमाण गरेको छ । समुहगत रूपमा खेतमा उत्रिएर रोपाइँ गर्नु मात्र कृषि काम होइन, यो सामाजिक एकताको पनि पराकाष्ठा हो।
स्थानीय किसान रामसिंह बिषट भन्छन्, “धान रोपाइँले गाउँलाई फेरि एकपटक जोडेको छ। अहिलेको पुस्ताले यस्ता मौलिक अभ्यास हेर्न र सिक्न पाउँदा हामी खुसी छौं।” उनका अनुसार खेतमा रोपाइँ गर्दै गर्दा गाइने समदुर गीतले रोपाइँलाई सजिलो मात्रै बनाउँदैन, आत्मीयता पनि गाढा बनाउँछ।
पछिल्लो समय आधुनिकता र प्रविधिको विकाससँगै परम्परागत खेती प्रणाली केही हदसम्म ओझेलमा परेको भए पनि यहाँका अधिकांश किसानहरू अझै पनि गोरु र हलको प्रयोग गरेर रोपाइँ गरिरहेका छन्। कतिपय स्थानमा ट्र्याक्टर र पावर टिलर प्रयोगमा ल्याइएको भए पनि, त्यहाँ पनि परम्परागत रोपाइँ शैलीसँगै समुदायको सहकार्य देखिन्छ।
धान रोप्ने महिलाहरूलाई स्थानीय भाषामा “रूपनारी” भन्ने प्रचलन अझै पनि जीवित छ। यी रूपनारीहरू लस्करै खेतमा रोपाइँ गरिरहेका, एकआपसमा मिलेर गीत गाइरहेका, हासो ठट्टा गर्दै धान रोपिरहेका दृश्यहरूले गाउँको साँस्कृतिक र सामाजिक पक्षलाई बलियो बनाएको छ। पार्वती ऐरले भनिन्, “हामी गीत गाएर, रमाइलो गर्दै रोपाइँ गर्छौं। यसले हाम्रो थकान पनि घटाउँछ र सँगै आत्मीयता पनि बढाउँछ।”
कृषि विज्ञहरूका अनुसार समुहगत खेती, विशेषगरी रोपाइँ, ग्रामीण समाजमा सामाजिक ऐक्यबद्धता र सहकार्यको भावना अभिवृद्धि गर्ने प्रमुख माध्यम हो। यस्ता अभ्यासहरूले केवल उत्पादनमा मात्र वृद्धि गर्दैनन्, ग्रामीण सामाजिक संरचनालाई बलियो बनाउने काम पनि गर्छन्।
यसबर्ष मौसमसमेत रोपाइँ अनुकूल रहेको किसानहरूको भनाइ छ। पर्याप्त वर्षाका कारण जमिन नमी भएको छ र रोपाइँ पनि सहजै भइरहेको छ। यद्यपि, समयमै मल र बीउको आपूर्ति हुन नसक्दा कतिपय किसानलाई केही कठिनाइ भएको देखिन्छ।
परशुराम नगरपालिकाका कृषि शाखा प्रमुख कालु साउदसँगकाे कुराकानी अनुसार, “किसानहरू अहिले अत्यन्त सक्रिय छन्। रोपाइँले गाउँमा चहलपहल बढाएको छ। हामी यथासम्भव प्रविधिको सन्देश पनि दिइरहेका छौं, तर परम्परागत अभ्यासहरूलाई समेत संरक्षण गर्न जरुरी छ।”
गाउँको खेतबारीमा रूपनारीहरूको तानातान, हलो जोतेर गोरु धपाउँदै गरेका पुरुष, बच्चाहरूको हाँसो, भात पकाउँदै गरिएका घरघरको भान्सा—यी सबै दृश्यहरूले गाउँलाई अहिले पनि रोपाइँ सिजनको विशेष रमझममा डुबाएको छ। यो केवल कृषि काम होइन, सामूहिक भावना, सांस्कृतिक धरोहर र सामाजिक आत्मीयताको प्रतिबिम्ब हो।
यसरी, परशुराम नगरपालिकाका गाउँहरू अहिले धान रोपाइँको चटारोमा छन्। यस्ता परम्परागत क्रियाकलापलाई संरक्षण गर्नु र आधुनिकतासँग सन्तुलन कायम गर्दै लैजानु अबको आवश्यकता हो। किनभने रोपाइँ मात्र खाद्यान्न उत्पादनको प्रक्रिया होइन, यो हाम्रो संस्कृति, समर्पण र सम्बन्धहरूको धरोहर पनि हो।
